Een snel bezoek aan de buffelmarkt van Rantepao. Het is nog vroeg en er zijn nog niet veel dieren. Enkele buffels, nog geen vastgebonden varkens. Vissen sterven op het droge, een vrouw grijpt Ella vast en poseert haar achter haar groenten voor een verplichte foto.

We rijden via Pare Pare in twee dagen terug naar Makassar. De ritten zijn veel korter dan verwacht: vier uur en twee uur. De monsters slapen onderweg, ik ook. Het rondreizen kruipt in de kleren. De weg gaat op en neer, door de jungle. We stoppen in een eethuisje langs de weg. Het is een fris etablissement met supervriendelijke uitbaatster, clean, verzorgd, geverfd in diep blauw. Een grootse staande klok in Nederlandse stijl tikt de tijd weg, een herinnering aan de kolonialen. We genieten van een prachtig zicht op Unung (berg) zus-en-zo. De natuur doet me denken aan het voorgebergte van de Andes. 

Pare Pare is een door toeristen genegeerd kuststadje, en het is er zot heet. Het was de hometown van lokale held Jusuf Habibie.  Na het gedwongen aftreden van Soeharto, werd hij de derde-president van de republiek. Onder Soeharto’s bewind werden tussen de  500.000 en 1 miljoen vijanden van het beleid afgemaakt. Habibie was geliefder.  In Pare Pare worden we constant omringd door verrukte Indonesiërs, oud en jong. Sari en ik zijn allebei ‘mister mister!’. Drie meisjes volgen ons een halfuur doorheen de lokale markt. De monsters moeten de hele tijd door op de foto. Ik moet poseren voor een groot, lelijk monument. Groepjes mensen vissen, vanop houten steigers. In de zee staan torens met brede netten.

Ons hotel in Pare Pare is een toppertje. De staf heeft er niet echt veel zin in. Maar ja, we zijn dan ook veeleisend. Liever twee kamers naast elkaar, en zonder gekookte rijst op het terras, en met een toiletbril. Zonder mieren, zonder stank in de badkamer, zonder bloedvlekken op de lakens. Het hoeft geen grote luxe te zijn, maar hygiëne is geen surplus. Gelukkig is er een zwembad.

We rijden langs de kust, langs vissers die hun ding doen. We drinken een koffie en fris op een steiger en kijken uit over het water. Mr. Pandu wil ons de vissersboten tonen aan de kust, maar een trouwfeest met podium over de weg verspert ons letterlijk de weg.  Ach ja.

Annams familie wacht op hem in een government hotel, op anderhalf uur van de hoofdstad. Er staan lokale zoetigheden klaar, met coco en bruine palmsuiker. Ik eet er teveel van. I get emotional when we leave. It was a pleasure to have Annam accompany us. His friendly and calm demeanour, his wit, his helpfulness. Hope to see you again Annam!

Op de laatste stretch naar Makassar praat ik nog wat met Mr. Pandu, onze driver. Hij in gebroken Engels, ik met een paar woorden Bahasa Indonesia. Pandu is 57. Zijn beide zonen zijn politieagent. Een goede job. Omgerekend 330 euro per maand.  Evenveel als Annams vader die ambtenaar voor het ministerie van toerisme is. Zou het?

Pandu: Good Salary!

Ik: And without the pungli. (Zonder de handouts en de bribes, bedoel ik.)

Pandu: Yes! No more Pungli, pungli in Indonesia finished!

Annam beaamt dit, maar, vertelt hij in één adem, een rijbewijs kan je nog altijd kopen van een politieagent.

Ik lees 86, van de Indonesische noveliste Okky Madasari. ‘86’ is de politiecode voor all clear, en wordt gebruikt om deals onder de tafel aan te duiden. Arimbi, a typist at a district court, becomes the source of proud for her parents and people in her village. She is the first member from a family of farmers that can become a civil servant. She is the first to go to work every day with a uniform and will be the first to get a cash pension every month when old and retired. Arimbi also turns herself into a hope for many people in her village. For them, almost nothing that can’t be done by a district court’s official. From a naïve staffer that knows almost nothing besides doing her daily routine, Arimbi then becomes part of people who has no shame anymore. It can’t be wrong if many have done it. And there will be no more fear if all people consider it a normal conduct. Just 86* (*a code used by the police to show that everything is ok. It then becomes a symbol to show that everything has been taken care of with money).[1]  

86 speelt zich tien jaar geleden af, in Jakarta. De hoeveelheid corruptie is wraakroepend, en ik kan me niet voorstellen dat er in een tien jaar veel veranderd is.